وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

روابط‌عمومی به عنوان یک هنر و فن که جنبه‌های علمی و عملی آن از اوایل نیمه قرن بیست به تدریج شکل گرفت گرچه برمبنای نیازها و ضرورت‌های جامعه صنعتی روبه رشد غرب به پیدایش درآمد اما پیش از آن نیازمند اشتیاق و اندیشه خلاق افرای برای فعالیت در عرصه افکار عمومی و اجتماعی برای امتناع و ترغیب بوده است.

بیش از 50 سال فعالیت و پایداری روابط‌عمومی همراه با افت و خیزهای پیش‌رو در ایران امروزه فضای نوینی را همگام با توسعه سیاسی و اقتصادی و ضرورت‌های جوامع در حال گذار به محک تجربه کشیده است.

خواهی نخواهی پیشرفت دانستنیهای انسان پیرامون محیط فعال انسانی که در آن دانش روابط‌عمومی یکی از مؤلفه‌های پایدار کنونی برای فعالیت، اقدام و توسعه در این محیط است و آمیخته با فن صنعت تبلیغات به ویژه در حوزه تولید و خدمات گام برمی‌دارد، ضرورت آموزش‌های نو به نو به عنوان مهارت‌های تکمیل و تنظیم و تدوین روش‌های رو به توسعه ناشی از تکامل فزاینده‌ این دانش برای کارگزاران و فعالان این عرصه در کشور که هنوز مرزهای نوینی را به تجربه می‌گذارند، پوشیده نگزارده است.

همگام با این وضعیت پربار کردن دانش برمی برپایه اخلاق و روان‌شناسی اجتماعی ایرانی‌ها بی‌شک هدف هر نوشتاری دراین حوزه از دانش هنوز نوپیموده به شمار می‌رود.

اداره کل تبلیغات با رویکرد حمایت از گردآورندگان،‌ متخصصان، فعالان و کارگزاران به دنبال تقویت و توسعه آن جنبش نرم‌افزاری پدید آمد، در عرصه روابط‌عمومی برآمده است و تلاش دارد ضمن تقدیر و حمایت از مؤلفان و تدوین کنندگان این دانستنیها موجب دلگرمی پویندگان نسل در این راه باشد. امید که چنین باشد،‌ اگر خدا خواهد.

در سال 1322 شمسی با تصویب هیأت وزیران ، اداره یی به نام « اداره کل انتشارات و تبلیغات » تشکیل شد که وظیفه اصلی آن بیشتر در جهت انتشارات وتبلیغات درآن زمان بود. با تشکیل این اداره به مرور امر تبلیغات و ارتباطات در دستگاه های دولتی مورد توجه قرار گرفت.

روابط عمومی به صورت امروزی آن حدود 37 سال در ایران قدمت دارد. اولین روابط عمومی در سال 1327 شمسی از طرف شرکت نفت ایران و انگلیس در ایران به وجود آمد که مرکز مهم ترین تشکیلات و فعالیت های آن در آبادان بود و در تهران فقط یک دفتر داشت. این شرکت در توسعه فعالیت های خود به تدریج در سایر نقاط ایران از جمله اهواز ، مسجد سلیمان ، کرمانشاه و دیگر مناطق نفت خیز اقدام به ایجاد دفاتر نمایند گی کرد. این روابط عمومی مطابق با سلیقه و فکر مؤسسین انگلیسی خود" Information " نامیده شده و ترجمه فارسی آن « اطلاعات» انتخاب شده بود و از اداره های ارتباط با مطبوعات ، نشریات ، تولید فیلم و عکس ، تشریفات و کارگزینی تشکیل شده بود. از سال 1323 که همزمان با ایجاد کنسرسیوم و تأثیر و دخالت فکر و ایده آمریکایی در فعالیت های مختلف شرکت نفت بود، این بخش به " Public Relation " با ترجمه فارسی « روابط عمومی » تغییر نام داد و شامل اداره ارتباط با کارکنان و روابط عمومی شد.

بدین ترتیب شرکت ملی نفت ایران به وجود آورنده اولین تشکیلات روابط عمومی درایران است . غیر از این ، از تشکیل نخستین روابط عمومی دردستگاه های دولتی تاریخ دقیقی در دست نیست و اصولاً روابط عمومی در بخش دولتی با نام «انتشارات » و «مطبوعات » آغاز به کار کرد. بدین ترتیب که هر یک از مؤسسه های بخش دولتی در سازمان کلی خود یک دفتر انتشارت و مطبوعات دایر کردند . از این طریق چه به صورت مستقیم یعنی انتشارات و چه به صورت غیر مستقیم یعنی از طریق مطبوعات که آنها را نماینده افکار عمومی می شناختند ، با مردم و سایر ارباب رجوع ارتباط بر قرار ساختند . این روال همچنان ادامه داشت تا این که به موجب لایحه قانونی مصوب هشتم فروردین ماه 1343 شمسی ، وزارت اطلاعات تشیل شد و بعد از تأسیس وزارت اطلاعات در اواخر دهه چهل این وزارتخانه به مسأله روابط عمومی اهمیتی جدی داد و برای شروع ، سازمان روابط عمومی صنعت نفت با تشکیلاتی دولتی ، پس از مدتی تغییراتی کلی در روابط عمومی دولتی در وزارت اطلاعات انجام شد.

در بدو امر قسمت هایی که در وزارتخانه ها و سازمان های دولتی به اعمال نوعی فعالیت های روابط- عمومی اشتغال داشتند ، دفاتر « اطلاعات وانتشارات » نامیده شدند و وزارت اطلاعات و جهانگردی پس از تصویب عنوان کلی « اداره کل اطلاعات وانتشارات و روابط عمومی »، سازمانی برای روابط عمومی- های دولتی تدوین کرد که بر طبق آن اداره ها باید 9 کارمند داشته باشند . لیکن در عمل هیچ یک از وزارتخانه ها و حتی تشکیلات بزرگ دولتی این تعداد کارمند در بخش روابط عمومی نبوده اند . در سال 1348 شمسی به پیشنهاد وزارت اطلاعات وجهانگردی و تصویب هیأت وزیران ، نام دفتر های اطلاعات وانتشارات درکلیه وزارتخانه ها وسازمان های دولتی و وابسته به دولت به اداره « اطلاعات و روابط- عمومی » تغییر نام یافت.

اداره های روابط عمومی وزارتخانه ها و مؤسسه های دولتی در عین این که فعالیت مستقل داشتند ولی از نظر سیاسی عموم فعالیت های خود را با یک اداره کل در وزارت اطلاعات و جهانگردی به نام شورای اطلاعات و انتشارات روابط عمومی هماهنگ می ساختند و رییس یا مدیران کل روابط عمومی وزارتخانه ها و مؤسسه های دولتی با تأیید وزارت اطلاعات به این سمت برگزیده می شدند.

نگاهی به شرح وظایف گذشته روابط عمومی ها ، نشان می دهد که آنها در ارتباط مستقیم با وزارت اطلاعات و جهانگردی بوده اند. توضیح اینکه این وزارتخانه پس از ساواک عمده ترین دستگاه اطلاعاتی کشوردر زمینه مربوط به خود بوده و به ویژه در ابعاد فرهنگی، مطبوعاتی و تغییر و تحول فکری جامعه نقش به سزایی داشته است.

از طرفی چون رژیم طبع ضد مردمی داشت ، به یک روابط عمومی با بافت ارشادی و مردمی نیاز نداشت. از این رو ، روابط عمومی دستگاه ها آیینه تمام نما و بلندگوی حقیقت و حقانیت نبوده ، بلکه تنها مجری نظریات طبقه حاکمه و برقرار کننده یک ارتباط یک جانبه بوده اند و چون اصولاً اساس حکومت بر مبنای خواسته ها و نظرات ملت نبود تا دیدگاه ها و نظرات را به مسؤولین منعکس نماید ، لذا فقط دروغ پردازی ها و گزافه گویی های مسؤولین وقت را به گوش مردم می رساندند.

طبیعی است فلسفه وجودی اسلام و حکومت اسلامی جز این بوده و هست ، از این جهت است که می بینیم جامعه امروز ما انتظار یک ارتباط دو جانبه ، قوی ، مستحکم و تبلیغات توأم با ارشاد را از روابط عمومی ها دارد .

در زمینه توسعه و ترویج روابط عمومی و فعالیت های آن در ایران ، لازم است که به این نکته اشاره شود که دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی و ایجاد رشته روابط عمومی در آن ، گام مهمی در شناخت علمی و آگاهی هر چه بیشتر اقدامات روابط عمومی به شمار می رود. زیرا با وارد شدن فارغ- التحصیلان این رشته به بازار کار و همچنین با دوره های کوتاه مدتی که این دانشکده برای مسوولان روابط عمومی ترتیب می دهد ؛ کیفیت کار روابط عمومی به طور محسوس بهبود یافته است.

تنظیم و انتشار اخبار مربوط به فعالیت وزارتخانه.
تنظیم گزارش های دوره یی از برنامه ها ، فعالیت ها و نشر آنها.
تهیه و تنظیم برنامه های انتشاراتی، اطلاعاتی و تبلیغاتی.
مطالعه مندرجات مطبوعات و مطالب مربوط به تهیه پاسخ های لازم طبق خط مشی های مصوب
تهیه و تنظیم مقالات و مجموعه های لازم برای درج در مطبوعات و نشریات.
انجام کلیه امور تشریفاتی و جشن های وزارتخانه.
تهیه برنامه و ترتیب بازدید ها و مراسم مختلف.
تدوین و توزیع نشریات و بولتن های وزارتخانه و انتشار اخبار واطلاعات داخلی برای استحضار کارکنان.
تمرکز اطلاعات مربوط به اقدامات و فعالیت ها وانتشار آنها از طریق وزارت اطلاعات در مطبوعات ، رادیو و تلویزیون.
نظارت در امور مربوط به نشریات.
تهیه و پاسخ یا توضیح لازم درباره مطالب خلاف واقع.
درج و انتشار آگهی ها و اطلاعیه های دستگاه متبوع باتوجه به کلیه مقررات.
نظارت و راهنمایی در مورد فعالیت مسوولان اطلاعات روابط عمومی واحدهای شهرستانی دستگاه متبوع درباره نحوه ی تنظیم و انتشار اخبار در مطبوعات و رادیوهای محلی.
انجام کلیه خدمات مربوط به فهرست نویسی و آماده سازی کتاب.
راهنمایی مراجعین در زمینه دستیابی به کتابهای مورد نظر و انجام خدمات امانت دادن کتاب.
تهیه و تنظیم فهرست راهنما در مورد مجموعه های دوره یی ، جزوه ، نقشه ها و غیره.
تهیه فهرست طبقه شده ی کتابها .
اقدام در مورد خرید کتابها و اشتراک نشریات مورد نیاز با همکاری واحد های ذیربط .
نگهداری مرتب جراید و مقالات و نشریات مهم داخلی و خارجی .
بر آورد بودجه سالانه کتاب های جدید برای کتابخانه و پیشنهاد آن به واحد ذیربط .
اهتمام در حفظ ، حراست و نگهداری فنی کتابها .

پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام ( ره) در بیست و دوم بهمن ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و هفت ، وزارت اطلاعات و جهانگردی هم بر طبق مصوبه مورخ 07/03/1358 شورای انقلاب به وزارت ارشاد ملی و حدود یک سال و نیم بعد به وزارت ارشاد اسلامی تغییر یافت.

در این برهه زمانی ، وجود اداره ها ی روابط عمومی که بتواند با مردم ارتباط بر قرار کرده و آنها را در جریان امور دستگاه های ذیربط قرار دهد، به طور کامل محسوس شد و در اغلب دستگاه ها، اداره- های روابط عمومی با پیوند « ارشاد» که به وجود آورنده بافت جدید در جهت هدایت و راهنمایی در امور ارتباطی وتبلیغی است، شروع به کار کردند.